İsmail Hami Danişmend
İsmail Hami Danişmend
(1889 - 1967): Tarihçi, yazar, şair. Merzifon'da doğdu. Özel eğitim gördü, Şam İdadîsinde okudu. Yüksek öğrenimini Mülkiye Mektebinde yaptı (1912). İstanbul'da Maliye Meslek Mektebi, Edebiyat Fakültesi ve Mülkiye Mektebinde dinler tarihi, siyasî ve medenî tarih okuttu (1912-1914). Beyrut Hukuk Mektebi müdürlüğünde bulundu (1914-1918). Memleket gazetesini çıkardı (1919). Millî Mücadeleyi desteklediği için gazetesi kapatılınca, Anadolu'ya geçti. İstanbul delegesi olarak Sivas Kongresine katıldı. Cumhuriyet'ten sonra İstanbul'a yerleşerek kendisini ilmî çalışmalara verdi. Türk ve İslâm tarihini Türkçü görüş açısından inceledi. 1 Nisan 1939'da yayına başlayan Türklük dergisinde tarih ve edebiyat üzerine yazılar yazdı.
İsmail Hami Danişmend, güçlü bir şair olarak bilinir. Rabia Hatun takma adıyla yazdığı Azerbaycan Türkçesine çalan şiirleriyle edebiyat dünyasında ilgi uyandırmıştır (Bk. Rabia Hatun). Muhtî mahlâsını da kullanmıştır.
İsmail Hami Danişmend, tarih, lügat, tercüme ve şiir türünde 30'dan fazla eser vermiştir.
Şiirleri: Rabia Hatun Şiirleri (1961) Tarih araştırmaları: Türklerle Hind-Avrupalıların Menşe Birliği (2 cilt, 1935, 1936), Destan ve Divan Edebiyatlarında İstanbul Sevgisi (1941), Ali Süavi'nin Türkçülüğü (1942), Tarih Kurumuna Açık Mektup (Mükrimin Halil Yınanç'ın Danişmendoğulları'nın kurucusu Ahmed Danişmend'i Ermeni gösteren görüşlerini tenkit, 1945), İzahlı Osmanlı Tarihi Kronolojisi (4 cilt, 1947-1955; 2. bs., 1971-1972), İstanbul Fethinin İnsanî ve Medenî Kıymeti (1953), Fatih'in Hayatı ve Fetih Takvimi (1953), , Baltacı'nın Prut Seferi (1955), Türkiyat ve İslâmiyet Tetkikleri Külliyatı (1956), Türkler ve Müslümanlık-Türk Irkı Niçin Müslüman Olmuştur (1959), İzahlı İslâm Tarihi Kronolojisi (1960), Garp Menbalarına Göre,Eski Türk Seciye ve Ahlâkı (1961), Sadrazam Tevfik Paşa'nın Dosyasındaki Resmî ve Hususî Vesikalara Göre 31 Mart Vakası (1961), Garp Menbalarına Göre, Garp Medeniyetinin Menbaı Olan İslâm Medeniyeti (1961), Garb Menbalarına Göre Eski Türk Demokrasisi (1964), Türklük Meseleleri (1966), Sümer Türk Birliği (2 cilt, 1967), Garb Menbalarına Göre Garp İlminin Kur'an-ı Kerim Hayranlığı (1967), Osmanlı Devlet Erkânı (1971), Tarihî Hakikatler (2 cilt, 1978).
Sözlük çalışmaları: Türkçe-Osmanlıca- Fransızca Sözlük (1935), Fransızca-Türkçe Resimli Büyük Dil Kılavuzu (Reşat Nuri Güntekin, Ali Suha Delilbaşı, Nurullah Ataç ile, 1935), Osmanlıca- Türkçe-Fransızca Sözlük (1936), Fransızca Kıyasî ve Gayr-ı Kıyasî Fiiller (Ali Suha ile, 1936), Tarih ve Coğrafyaya Ait Değişik İsimler Lügati (1937), Fransızca-Türkçe Resimli Büyük Dil Kılavuzu (2 cilt, 1954), Tarihî Meseleler Menkıbeler Lugati (1966).