Oktay Rifat

Oktay Rifat

Doğumu: 10 Haziran 1914, Trabzon Ölümü: 18 Nisan 1988, İstanbul

Trabzon valiliği de yapmış dilci ve şair Samih Rifat’ın oğludur. Soyadı Horozcu’dur. İlkokulu İstanbul’da, liseyi Ankara’da okudu. Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesini bitirdi (1936). Maliye Bakanlığı hesabına gönderildiği Paris’te üç yıl Siyasal Bilgiler Fakültesinde öğrenim gördü ama savaş nedeniyle doktorasını tamamlayamadan geri döndü (1940). Bir süre Maliye Bakanlığında, daha sonra Matbuat Umum Müdürlüğünde (Basın-Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü) çalıştı (1943). Ankara ve İstanbul’da serbest avukatlık yaptı. İstanbul Devlet Demiryolları Birinci İşletme Müdürlüğü avukatı iken emekli oldu (1961-1973). Karga ile Tilki isimli kitabıyla 1955 Yeditepe Şiir Armağanını, Şiirler (1969) ile 1970 TDK Şiir Ödülünü kazandı. Ankara Sanatseverler Derneğince yılın en iyi oyunu seçilen Yağmur Sıkıntısı oyununa ayrıca 1970 TRT Sanat Ödülleri Yarışmasında “Başarı Ödülü” verildi. Bir Cigara İçimi (1979) isimli şiir kitabıyla 1980 Sedat Simavi Vakfı Edebiyat Ödülünü aldı. Danaburnu (1980) romanı ile 1981 Madaralı Roman Ödülünü, Dilsiz ve Çıplak (1984) ile de 1984 Necatigil Şiir Ödülünü kazandı. İlk şiirini Varlık dergisinde yayımladı (1936). 1941’de Orhan Veli Kanık ve Melik Cevdet Anday’la ortaklaşa çıkardıkları Garip kitabında yer alan şiirleriyle Garip Akımını’nın öncülerinden oldu. İlk dönem şiirlerinde Garip akımını benimseyen arkadaşları gibi şehrin sıradan insanlarının günlük hayatını işleyen Oktay Rifat, alay ve yergili, şaşırtıcı yönler arayan, yalın bir dille, dört-beş dizelik şiirler yazdı. 1944’e kadar Varlık’ta yazan şair daha sonra Aile (1947), Yaprak (1946-1954), Yeditepe (1951-1957), Yeni Dergi gibi dergilerde şiirlerini yayımladı. Bir yandan Garip çizgisini sürdürürken, halk şiiri özelliklerine dayanan şiirler de yazdı. Yaprak dergisinde yayımlamaya başladığı şiirlerde, toplumsal içerikli şiirlere yöneldi ve toplumcu şairliği öne çıktı. Yer yer düzyazıya yaklaşan şiirlerinde yöresel şivelerden argoya kadar konuşma dilinin geniş bir yelpazesini kullandı. 1956’dan sonra soyut şiire yöneldi. Anlamca kapalı, gerçeküstü imgelerin yer aldığı şiirler yazdı. Ayrıca roman, şiir çevirileri, oyun ve oyun çevirileri yayımladı.

Eserleri

Şiir: Garip (Orhan Veli ve Melih Cevdet ile, 1941), Güzelleme (1945), Yaşayıp Ölmek, Aşk ve Avarelik Üzerine Şiirler (1946), Aşağı Yukarı (1952), Karga ile Tilki (1954), Perçemli Sokak (1956), Âşık Merdiveni (1958), İkilik (Âşık Merdiveni ve Karga ile Tilki’nin 2. basımı, 1963), Elleri Var Özgürlüğün (1966), Şiirler (1969), Yeni Şiirler (1973), Çobanıl Şiirler (1976), Bir Cigara İçimi (1979), Elifli (1980), Denize Doğru Konuşma (1982), Dilsiz ve Çıplak (1984), Koca Bir Yaz (1987), Bütün Şiirleri (1991)

Roman: Bir Kadının Penceresinden (1976), Danaburnu (1980), Bay Lear (1982)

Tiyatro: Oyun İçinde Oyun (1949), Birtakım İnsanlar (1961), Atlar ve Filler (1962), Çil Horoz (1964), Zabit Fatma’nın Kuzusu (1965), Kadınlar Arasında (1966), Yağmur Sıkıntısı (1969), Dirlik Düzenlik (1975)

Çeviri: Latin Ozanlarından Çeviriler (1963), Yunan Antologyası (1964)

Düzyazı: Şiir Konuşmaları (1992)

“Her kitabında değişik bir nitelik gösterdi. Başlangıçta yeni bir hava içinde güçlü aşk şiirleri, toplumcu sanat ilkesinden hareketle, halk deyim ve söyleyişlerinden, masal ve tekerlemelerden faydalanarak başarılı taşlamalar, sosyal şiirler yazdı. Son şiirlerinde öz ve biçim yoğunlaştırmalarıyla, estetik planda yeni ve güçlü bir atılım gösterdi.” (Behçet Necatigil, Edebiyatımızda İsimler Sözlüğü, 2002, s. 321)